‘Staakt, staakt, staakt!’, 83 jaar Februaristaking

Op 25 februari 2024 is het 83 jaar geleden dat de Februaristaking uitbrak in Amsterdam. Duizenden metaalarbeiders uit Amsterdam-Noord hadden reeds het werk neergelegd uit protest tegen de dwangarbeid (Arbeitseinsatz) waartoe de Duitse bezetters hen wilden verplichten. Als represaille op het prille begin van de Februaristaking voerden de nazi’s razzia’s uit op en rondom het Jonas Daniel Meijerplein. Tijdens deze razzia’s werden meer dan 425 joodse jongens en mannen opgepakt, mishandeld en uiteindelijk in vrachtwagens afgevoerd naar Schoorl. Vandaar begon het transport naar concentratiekamp Mauthausen. 

Hierop riep de Communistische Partij Nederland (CPN) een algemene staking uit en verspreidde het de bekende “Staakt, staakt, staakt!”-pamfletten. Andere communistische groeperingen, waaronder het Marx-Lenin-Luxemburg-Front van Henk Sneevliet, hielpen de staking uit te breiden naar andere delen van het land, zoals Utrecht, Hilversum en Haarlem. Arbeiders van het ene na het andere bedrijf legden het werk neer, trams reden niet meer, winkeleigenaren sloten hun deuren en het personeel van fabrieken en kantoren keerde naar huis.

De Februaristaking werd met geweld door de Duitsers onderdrukt, wat leidde tot tientallen doden en (zwaar)gewonden, en werd na twee dagen beëindigd. Hierop volgden represailles en arrestaties, en werd de jacht geopend op communisten en andere betrokkenen bij de organisatie van de staking. Tientallen stakers werden gearresteerd en geëxecuteerd door de Duitsers. De communist Leendert Schijveschuurder zou zelfs de eerste Nederlander zijn die door de bezetter gefusilleerd werd.

Sinds 1946 wordt de Februaristaking jaarlijks herdacht bij het beeld van De Dokwerker op het Amsterdamse Jonas Daniël Meijerplein, in de voormalige Joodse buurt. De organisatoren van de staking werden lange tijd uitgesloten van de officiële herdenking van de gemeente Amsterdam en organiseerden daarom hun eigen herdenking. Op initiatief van PvdA- en CPN-leiderschap van destijds werden deze herdenkingen in 1968 samengevoegd.