“Geen Woning, Geen Kroning!”

Vandaag is het 44 jaar geleden dat het kroningsoproer plaatsvond, 30 april 1980. Dit was een grote actie tegen de woningnood, waarbij o.a. krakers, autonomen en linkse jongeren massaal in opstand kwamen tegen de kroning van Prinses Beatrix, die op die dag plaatsvond.

Als je onze website al een tijdje volgt, heb je al gelezen over de krakersrellen aan de Vondelstraat, waarbij de overheid tanks tegen de krakers inzette. De krakersrellen van 3 maart hebben dezelfde oorzaak als het kroningsoproer: De hoge woningnood in Amsterdam, gepaard met grote leegstand. Onder het motto “Geen woning, geen kroning!” had de kraakbeweging 30 april als landelijke kraakdag bestempeld. Het idee was dat de krakers huizen zouden kraken en zouden gaan feesten.

Op de dag zelf, werd op de landelijke radiozender Hilversum 2, waar de VARA en Radio Stad een gezamenlijk programma organiseerden voor de kroning, werd omgeroepen “Het is fantastisch weer hier in Amsterdam. Weer om te kraken, weer om te demonstreren, ik vind het rottig weer om te kronen.” Inderdaad, in de loop van de ochtend werd een kantoorpand aan de Kinkerstraat gekraakt, waarna de krakers hier een feest wilden bouwen.
De Mobiele Eenheid (ME) was op dit pand afgestuurd, waar ze de krakers aanvielen. De communicatie tussen leden van de ME was vaak niet goed georganiseerd. Er gaan verhalen rond dat dit komt doordat de radioapparatuur niet goed op elkaar afgestemd was, dat er ook ME uit andere steden aanwezig was, die de weg niet goed kenden. De ME trad agressief op tegen krakers en zelfs tegen niet-krakers die zich daardoor aansloten bij de gevechten. Hierdoor groeide de menigte die de strijd aanging met de ME.

Ten tijde van dit gebeuren waren er ook veel F-Siders op straat, de harde kern van Ajax-supporters. Een deel van hen kreeg lucht van de activiteiten en trok ook naar de Kinkerstraat. Een ander deel van hen bewoog zich richting De Dokwerker, waar De Autonomen om 13:30 uur zouden verzamelen. Deze demonstratie was vooraf al aangekondigd en er werd aangeraden “Helmen en Stokken” mee te nemen. Er kwamen meer mensen op deze aankondiging af dan verwacht.

Op de afgesproken tijd vertrok de menigte richting het Waterlooplein, waar ze in aanraking met de ME kwamen. De ME trad direct gewelddadig op tegen de menigte, die terug vocht. Het lukte de ME niet om de menigte tegen te houden en ze probeerden stand te houden bij de Blauwbrug, om te voorkomen dat de menigte de binnenstad en de Dam bereikt. Na heftige strijd, wordt de ME door de demonstranten gedwongen de Blauwbrug op te geven.

Ondertussen was een andere groep onderweg naar de Dam, waarbij ze gebruik maakten van bruggen die niet door de ME bezet waren. De Dam zelf was een stuk beter beveiligd dan de rest van de stad. Er lagen scherpschutters op het dak, de antiterreurbrigade van de marechaussee, de Brigade Speciale Veiligheidsopdrachten en natuurlijk de beveiliging van de hooggeplaatste gasten zelf. Als de demonstranten door de eerste verdediging van de Dam zouden breken, zou de kans groot zijn dat er op ze geschoten zou worden.

De eerste verdediging van de Dam bestond echter niet uit ME, maar uit ongeveer veertig “normale” agenten. Ondanks dat de menigte deze agenten makkelijk had kunnen overmeesteren, nam het geweld hier enigszins af. Later in de middag versterkt het geweld weer. Er word geplunderd en gevochten. De meeste van deze gevechten vinden plaats aan de Damstraat en het Rokin. De ME krijgt steun van andere korpsen uit Utrecht, Rotterdam en Alkmaar.

Deze gevechten woeden door tot in de avond, wanneer het de ME voor het eerst lukt om de gevechten op te breken. De ME zet traan- en braakgas (CS-gas) in. Tot in de nacht vonden er rellen plaats, maar na middernacht waren de rellen voorbij. De ME heeft een gewelddadige veegactie langs de Leidsegracht gehouden, waar mensen het water in geslagen werden. Later noemde een agent dit een wraakactie voor een dag lang stenen vangen.
Tot vandaag de dag staat het kroningsoproer nog bekend als de grootste ordeverstoring sinds de tweede wereldoorlog. De schade die door de demonstraties is aangericht zou in hedendaagse valuta ongeveer €16 000 000,- bedragen. Het kroningsoproer was één van de meerdere rellen die was ontstaan rond de kraakbeweging. Al deze gebeurtenissen droegen eraan bij dat de gemeente werk maakte van de woningnood, door bijvoorbeeld panden op te kopen en te verhuren.